Sáng ngày 20/12/2016 tại Hội trường tầng 6, tòa nhà A số 1 Liễu Giai, Hà Nội, Viện Địa lí nhân văn đã có buổi làm việc với nhóm nghiên cứu đến từ Trung tâm nghiên cứu quốc tế về Di sản văn hóa phi vật thể khu vực Châu Á - Thái Bình Dương IRCI (Nhật Bản).
Tham dự buổi làm việc, thành phần Viện Địa lí nhân văn gồm có TS. Trần Ngọc Ngoạn - Viện trưởng, TS. Đào Hoàng Tuấn - Phó Viện trưởng và các cán bộ của phòng nghiên cứu, phòng chức năng của Viện. Nhóm nghiên cứu IRCI của Nhật Bản gồm có Bà Yoko Nojima - nghiên cứu viên của IRCI và Ông Hiromochi Kubota - nghiên cứu viên của Viện nghiên cứu Tokyo về các di sản văn hóa. Thành lập năm 2011 tại Nhật Bản, IRCI hoạt động như một trung tâm nghiên cứu dưới sự bảo trợ của UNESCO và là một trong số các tổ chức thuộc các Viện nghiên cứu quốc gia về di sản văn hóa ở Nhật Bản. IRCI đã và đang thực hiện nhiều dự án hợp tác trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể theo Công ước của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể năm 2003. Nhiệm vụ của IRCI là củng cố sự bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương thông qua việc thúc đẩy, tạo điều kiện và phối hợp nghiên cứu giữa các viện nghiên cứu, bảo tàng, trường đại học, các cộng động, các tổ chức chính phủ và phi chính phủ của các nước trong khu vực.
Buổi làm việc với Viện Địa lí nhân văn nằm trong khuôn khổ dự án “Nghiên cứu sơ bộ về bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể và quản trị rủi ro thiên tai tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương” (Preliminary Research on Intangible Cultural Heritage Safeguard and the Disaster - Risk Management in the Asia-Pacific Region) của IRCI được bắt đầu triển khai từ tháng 4/2016 và được tiến hành trong giai đoạn 2016 - 2020. Nhiều quốc gia trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, thường xuyên hứng chịu thiệt hại từ các hiện tượng thiên nhiên cực đoan như lốc xoáy, lũ lụt, động đất, sóng thần… và mang lại những hậu quả nặng nề; trong đó có sự phá hủy các di sản văn hóa. Trong bối cảnh đã có nhiều nỗ lực bảo vệ và khôi phục các di sản văn hóa bị ảnh hưởng bởi thiên tai (như Chiến lược trung hạn của UNESCO giai đoạn 2014 - 2021 nhấn mạnh tính cấp thiết trong việc ứng phó với các tình huống hậu thiên tai), khi các hoạt động này chủ yếu tập trung vào các di sản văn hóa vật thể như các di tích và công trình kiến trúc bị phá hủy - vốn rất dễ dàng nhận thấy thì những điều tương tự xảy ra với các di sản văn hóa phi vật thể lại thường bị bỏ qua. Điều này có thể do bản chất của di sản văn hóa phi vật thể thường được biểu hiện dưới các hoạt động, màn trình diễn, kiến thức, kỹ năng… được tổ chức, thực hiện và truyền đời bởi người dân; do đó những thiệt hại là không dễ dàng nhìn thấy được và thường bị bỏ qua.
Mục đích của buổi làm việc nhằm trao đổi về tình hình hiện nay của Việt Nam để tìm kiếm những phương án khả thi cho việc bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể trong bối cảnh quản trị rủi ro thiên tai trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Nhóm nghiên cứu IRCI cũng đã giới thiệu khái quát về những tác động của biến đổi khí hậu tại Nhật Bản và thực trạng bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể trong bối cảnh quản trị rủi ro thiên nhiên của quốc gia này. Thông qua trao đổi với Lãnh đạo Viện và các cán bộ nghiên cứu, nhóm nghiên cứu IRCI đã được chia sẻ quan điểm và cung cấp thông tin về những tác động của biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan đến đời sống của người dân Việt Nam; vai trò tích cực của các di sản văn hóa phi vật thể thông qua các hình thức như tập quán và kiến thức truyền thống trong sản xuất và sinh hoạt của người dân Việt Nam nhằm ứng phó và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu.
Buổi làm việc diễn ra tốt đẹp, tạo điều kiện tăng cường sự hiểu biết giữa hai bên và hứa hẹn sẽ mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế về những vấn đề hai bên cùng quan tâm ./.
Lê Hồng Ngọc